Transteoretyczny model zmiany w psychodietetyce: Jak skutecznie pracować z pacjentem na każdym etapie
Transteoretyczny model zmiany w psychodietetyce: Jak skutecznie pracować z pacjentem na każdym etapie
Praca psychodietetyka to nie tylko wiedza o żywności i dietach. To przede wszystkim umiejętność prowadzenia pacjenta przez proces zmiany nawyków żywieniowych. Transteoretyczny model zmiany to narzędzie, które rewolucjonizuje podejście do terapii zaburzeń odżywiania i pomaga specjalistom dopasować interwencje do aktualnego stanu gotowości pacjenta.
Czym jest transteoretyczny model zmiany?
Transteoretyczny model zmiany został opracowany przez Prochaska i DiClemente i dzieli proces dokonywania zmiany na sześć kluczowych etapów:
Każdy pacjent trafiający do gabinetu psychodietetyka znajduje się na określonym etapie tego procesu. Kluczem do sukcesu terapeutycznego jest umiejętne rozpoznanie, w którym miejscu jest pacjent i dostosowanie strategii pracy do jego aktualnych możliwości.
Prekontemplacja: “Inni się czepiają”
Jak rozpoznać pacjenta w prekontemplacji?
Pacjent w prekontemplacji najczęściej:
Najczęstszy przykład: Nastolatki z anoreksją, które uważają, że odżywiają się zdrowo, a wszyscy wokół przesadzają.
Jak pracować z pacjentem w prekontemplacji?
Na tym etapie nie narzucamy żadnych konkretnych zmian. Zamiast tego:
Pamiętaj: Celem nie jest naprawienie pacjenta, ale doprowadzenie go do rozważenia zmiany jako hipotetycznie możliwej opcji.
Kontemplacja: Ambiwalencja wobec zmiany
Charakterystyka pacjenta w kontemplacji
Najważniejsze narzędzie: Bilans decyzyjny
Bilans decyzyjny to rewelacyjne narzędzie do pracy z pacjentem w kontemplacji. Polega na stworzeniu tabeli z czterema polami:
Dodatkowe techniki w kontemplacji
Przygotowanie: Tworzenie planu działania
Gdy pacjent podejmie decyzję o zmianie, przechodzimy do fazy przygotowania. Tu skupiamy się na tworzeniu konkretnego planu działania.
Plan zmiany – praktyczne narzędzie
Każdy skuteczny plan zmiany powinien odpowiedzieć na następujące pytania:
Przykład praktycznego planu
Co: Dodanie dodatkowej przekąski (jogurt z musli)
Dlaczego: Zależy mi na powrocie do zdrowia i większej energii
Jak: Każdego dnia dodam jogurt na drugie śniadanie
Pomoże: Karta z motywacją, wsparcie rodziny, plan posiłków
Przeszkody: Lęk przed przybraniem na wadze, brak czasu
Plan B: Rozmowa z psychodietetykiem, przypomnienie sobie celów
Działanie: Automonitoring jako złote narzędzie
W fazie działania najważniejszym narzędziem psychodietetyka jest automonitoring – systematyczne zapisywanie przez pacjenta informacji o swoim odżywianiu.
Jak prowadzić automonitoring?
Pacjent zapisuje codziennie następujące informacje:
Cele automonitoringu
Automonitoring to narzędzie partnerskiej współpracy – razem z pacjentem “bawimy się w detektywów”, odkrywając mechanizmy jego zaburzeń bez oceniania czy rozliczania.
Utrzymanie i nawroty: Normalizacja procesu zdrowienia
Faza utrzymania
Jak radzić sobie z nawrotami?
Nawroty są naturalną częścią procesu zdrowienia. Gdy się zdarzają:
Dlaczego transteoretyczny model zmienia wszystko?
